Εκοιμήθη ο αγιορείτης Γέρων Βασίλειος Γοντικάκης

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Εκοιμήθη σήμερα, Τετάρτη 17 Σεπτεμβρίου 2025, μια εμβληματική σύγχρονη αγιορειτική μορφή, ο Γέρων Βασίλειος Γοντικάκης, προηγούμενος της Μονής Ιβήρων (1990-2005) και της Μονής Σταυρονικήτα (1968-1990).

Σημαντικός θεολόγος, της λεγόμενης γενιάς του ’60, με διεθνή παρουσία και απήχηση. Τα θεολογικά κείμενά του αποτελούν σίγουρα σημείο αναφοράς. Η παρουσία και η πνευματική δράση του Γέροντος Βασιλείου στο Άγιον Όρος συμπίπτει χρονικά με την νέα άνθηση του αγιορείτικου μοναχισμού.

Η εξόδιος ακολουθία θα τελεστεί αύριο Πέμπτη, στις 2 το μεσημέρι, στην Ιερά Μονή Ιβήρων του Αγίου Όρους, εκεί όπου διακόνησε και εφησύχαζε μέχρι τώρα.

Οι παρατηρήσεις του για διάφορα θέματα ήταν καίριες και ουσιαστικές. Είχε ξεχωριστό κριτήριο και διειδυτική ματιά.

Χαρακτηριστικό είναι ότι το τελευταίο του βιβλίο, που κυκλοφόρησε από την Ιερά Μονή Ιβήρων, παρουσιάζει την θεολογική προσέγγισή του πάνω στο έργο του μεγάλου αρχαίου φιλόσοφου Ηράκλειτου, με το τίτλο: “Κλέος αέναον θνητών”.

Γράφει, χαρακτηριστικά, στον πρόλογο του βιβλίου ο αείμνηστος Γέρων: “Όταν πῆγα νὰ μιλήσω σὲ κάποιον γιὰ τὸν Ἡράκλειτο, ἀντέδρασε ἀπότομα λέγοντάς μου : Δὲν μ’ ἐνδιαφέρουν οἱ φιλοσοφίες τῶν ἀρχαίων, οὔτε τῶν νέων. Δέν ἔχω διάθεσι νά ἀκούσω καί ἄλλες θεωρίες. Στήν ἀντίδρασι αὐτὴ πόνεσα γιατί συμφωνοῦσα. Ἀλλὰ αὐτὴ εἶναι ἡ ἀντίδρασι τοῦ ἴδιου τοῦ Ἡρακλείτου ποὺ τὸν κάνει ἀείποτε οἰκεῖο καὶ ἀγαπητό. Δὲν ἐνδιαφέρεται γιὰ φιλοσοφικές ἀπόψεις καὶ ἀνθρώπινα δοξάσματα. Οὔτε γιὰ ποιητικὲς καλλιέπειες, ἔστω καὶ τοῦ ἐπιπέδου τῆς Σαπφοῦς. Τὰ ἀφήνει ὅλα στὴν ἄκρη καὶ πάει παραπέρα. Αὐτὸ τὸν καθιστᾶ συνέχεια σύγχρονο καὶ ἐνδιαφέροντα γιὰ ὅλους ὡς παρόντα καὶ ἀπόντα. Μᾶς κρίνει καὶ μᾶς προβληματίζει μὲ τὸν τρόπο τῆς ζωῆς καὶ τῆς δουλειᾶς του. Τὰ ξεπερνᾶ ὅλα, καὶ τὸν ἑαυτό του. Φτάνει στὸ ἀνέλπιστο, ὅπου ὅλα ὑπάρχουν καὶ συλλειτουργοῦν ἄλλως”.

Θυμάμαι, πριν πολλά χρόνια, μετά το πέρας της αγρυπνίας σ’ ένα «πηγαδάκι» γύρω από τον ηγούμενο, τότε, Βασίλειο, γίνεται λόγος για το αρχαίον μέλος. Το μαγνητοφωνάκι μου καταγράφει τις παρατηρήσεις του γέροντα Βασιλείου, οι οποίες είναι καίριες:

Εγώ είμαι μουσικός ακούγοντας μόνο, αλλά βλέπω το εξής: αυτά που λένε αρχαίον μέλος έχουνε μια φοβερή χάρη. Το Τη υπερμάχω το αργό όταν το ψάλλουνε, μερικές φορές, νιώθεις ότι είσαι μες στην Αγια – Σοφιά. Μετά, το Πάντα εν σοφία εποίησας – Δόξα Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι {από τα ανοιξαντάρια}, το ‘ψαλαν μια φορά στη Λαύρα ο σχολάρχης ο Χρυσόστομος, μαζί με όλους τους άλλους. Νομίζω δεν υπάρχει άλλη εκτέλεση τέτοια. Και κείνη την ώρα νιώθεις ότι, κοίταξε, για να ψαλεί αυτό πρέπει να περάσουν μερικές χιλιετίες. Να πούνε Δόξα Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι! Τελείωσε. Μόνο αυτό. Λοιπόν, ή το συλλαμβάνεις ή όχι. Αυτά είναι τα αρχαία μέλη. Ποιο άλλο αρχαίο μέλος;… Το Φως ιλαρόν.

Κάποιος από την παρέα μνημονεύει τον γερο – Γαβριήλ τον Διονυσιάτη. Λέει ο ηγούμενος:

Ο παππούς ο Διονυσιάτης!… Έλεγε τον εξάψαλμο. Ο εξάψαλμος ήτανε!… Σβήνει ο Μινωτής κι όλες οι αρχαίες τραγωδίες. Ν’ ακούς μόνο αυτό. Ούτε βιάζεται ούτε τρέχει. Ούτε είναι θλιμμένος ούτε χαρούμενος. Ούτε είναι εδώ ούτε αλλού… Τώρα στην Ιβήρων έχουμε ένα γέρο παπά, τον παπα – Ιωακείμ, ο οποίος ήταν ψάλτης. Κι έλεγε ο Φιρφιρής ότι αυτός είναι που αποδίδει. Τώρα δεν μπορεί να ψάλει, αλλά όταν τον βάνουν να διαβάσει ένα ψαλτήρι, μόνο να διαβάσει ένα ψαλτήρι, σε βάζει στη Μεγάλη Παρασκευή. Ενώ έχει έρθει, ξέρω γω, ένας κοσμικός. Του λες: Πες. Λέει: Ελέησόν με ο Θεός, κατά το μέγα έλεός σου με απίστευτο στόμφο! Και λες: Αμάν σταμάτα! Με παλάβωσες, σταμάτα. Ενώ αυτός λέει το ψαλτήρι κι είναι σα ν’ ακούς μελωδία, δηλ. ένα φοβερό πράγμα…

Ο παππούς ο Διονυσιάτης διάβαζε χωρίς κανένα συναισθηματισμό. Ούτε να σε συγκινήσει ούτε τίποτα. Ένα κλίμα… Απ’ ότι φαίνεται ήταν γνωστό, γιατί πολλοί πηγαίνανε ν’ ακούσουν τον εξάψαλμο. Τώρα, εξάψαλμος τι είναι; Έξι ψαλμοί, ένα ψαλτήρι. Όλος ο κόσμος διαβάζει ψαλτήρια. Αλλά πάλι ο παππούς, για να το διαβάσει έτσι έπρεπε να μείνει. 97 χρονών πέθανε. Και 3-4 χρόνια πριν πεθάνει φύτευε στον Μονοξυλίτη {μετόχι της Μονής} κέδρους του Λιβάνου!

Πηγή: www.fosfanariou.gr